Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (6)

In su 2009, candu sa crisi partida dae s'America, inghitzaat a si spraxiri in totu su mundu, amostrendi ca s'omini a sa poberesa non dd'at mai binta, Paul Krugman at contau 200 annus (e prus) de economia in su New York Times, circhendi de cumprendiri comenti seus arribbaus abi seus.
Po una borta mi nd'at partu lastima de ndi tirai o aciungiri cosa o de circai aterus fueddus po nai is cosas (comenti fatzu giai sempiri in sardunomics) duncas dd'apu sceti tradusiu.
Sa primu parti dd'agatais innoi .
Sa secunda parti dd'agatais innoi .
Sa de tres partis dd'agatais innoi .
Sa de cuatru partis dd'agatais innoi .
Sa de cincu partis dd'agatais innoi .

Comenti ant fatu is economistas a sballiai aici? - Paul Krugman

VI. Su certidu a pitzus de is intzidus.

Intra su 1985 e su 2007, iant fatu una genia de paxi frassa in sa macroeconomia. Is de acua salida e is de acua durci non si fiant acostaus a pari a beru. Ma cussus fiant is annus de sa Grandu Mesura (Great Moderation) - unu tempus longu abi s'inflatzioni fiat abarrada bascia e is recessionis lebias. 
Is economistas de acua salida, pensaant ca sa Federal Reserve fiat faendi beni su castiadori. Is economistas de acua durci pensaant chi is cosas chi fiat faendi sa FED non serbiant a nudda, ma fiant de acordiu a lassai totu comenti fiant.

Ma sa crisi iat sciusciau su Santu Juanni. Totu in una, a sa parti e a s'atera, is strinturas politicas e tennicas chi lassaant is cosas comenti fiant, non ddu faiant prus - e s'abisongiu de torrai sceda in manera politica prus crara, ndi iat torrau a bogai a pillu is certidus becius, prus arrabiosus puru.

Ma po ita cussas strinturas tennicas e politicas non ddu faiant prus? Po arrespondiri in unu fueddu sceti, tocat a nai, zeru. 

Candu nc'at una recessioni normali, sa FED arrespondit comporendi bonus de su Tesoru (Treasury bills) - depidu de su guvernu a pagu tempus - dae is bancas. Custu donat una impellida conca a basciu a su interessu de su depidu publicu; is investidoris chi circant guadangiu si movint in ateras atividadis, donendi una impellida conca a basciu puru a is interessus de custas; e totus custus interessus bascius acostumat a ndi torrai a strantaxai s'economia. Sa FED s'est posta faci a pari cun sa recessioni inghitzada in su 1990, portendi-nci is interessus a pagu tempus dae su 9% a su 3%. Po sa recessioni inghitzada in su 2001 nci ddus at portaus dae su 6,5% a su 1%. E at circau de cumbatiri sa recessioni de oindii, portendi-nci is interessus dae su 5,25% a zeru.

Ma zeru, s'est scobertu, est tropu pagu basciu po sanai custa recessioni. E sa FED non podit abasciai is interessus asuta de zeru, sinunca is investidoris prus che imprestai su dinari, si ddu arreguant. Duncas, a sa fini de su 2008, cun is interessus chi in pagus fueddus fiant in tretu in tretu de cussa chi is  macroeconomistas tzerriant sa "lacana zeru" (zero lower bound), puru si sa recessioni sighiat a fai peus, is politicas monetarias dda iant finida a perdiri onnia fortza.

E insandus? Custa est sa secunda borta chi s'America est lompia a zero lower bound, in antis ddu iant fatu po sa Grandu Depressioni. E fiat propiu su ai biu ca nc'at una lacana zeru po is interessus chi iat portau a Keynes a difendiri sa possibilidadi chi is guvernus aessant spendiu de prus : candu sa politica monetaria non serbit e non fait a si fai ponniri menti dae is privaus a spendiri de prus, su publicu depit fai su chi non faint issus po poderai s'economia. Is intzidus fiscalis funt sa sceda chi torrat Keynes a sa genia de depressioni chi seus bivendi.

Custus pensus keynesianus, funt su fundoriu de is politicas economicas de su guvernu de Obama - e is economistas de acua durci funt arrabiaus. Po 25 annus o pagu prus, ant aguantau su chi faiat sa FED po manixai s'economia, ma una bisura keynesiana torrada a nasciri de belle nou est una cosa diferenti meda. In su 1980, Lucas, de sa University of Chicago, iat scritu ca s'economia keinesiana fiat aici scimpra chi "candu s'atobiaant is circadoris scientificus, sa genti pensaat ca is keynesianus non fessant prus cosa de ponniri in carta de notaiu; is chi ascurtaant inghitzaant a murrungiai e a si nd'arriri". A amitiri ca po su prus Keynes teniat arrexoni, immoi, iat a essiri tropu bregungia.

E insandus, Cochrane de Chicago, ofendiu dae s'idei chi su spendiri de su guvernu aessat potziu allebiai s'urtima recessioni, iat nau : "Non est cosa chi nemus at imparau a is studentis laureaus dae su 1960. Cussas [is ideis keynesianas] funt contus de forredda chi ant amostrau ca funt frassas. Est praxili candu seus fadiaus a torrai a is contus de forredda chi nosi contaant a pipius, ma custu non ddus fait bessiri prus pagu frassus". (Su sinnu de cantu siant fungudas is diversidadis intra acua salida e acua durci est ca Cochrane creit chi "nemus" imparit ideis chi invecias, funt imparadas in logus che Princeton, su M.I.T. o Harvard)

In su mentris, is economistas de acua salida, chi si fiant consolaus a solus pensendi ca sa grandu partzidura macroeconomica fiat torrendi-si, si fiant tremius paris cumprendendi ca is economistas de acua durci non iant ascurtau po nudda. Is economistas de acua durci chi fiant arrabiaus contras a is intzidus, non assimbillaant a studiosus chi iant agatau ca is arrexonamentus de Keynes lassaant dudas. Prus che totu, assimbillaant a genti chi non ndi sciiat nudda de s'economia keynesiana e chi fiant torrendi a pesai traitorias de in antis de su 1930, pensendi de nai cosas nobas e nodidas.

E non fiant sceti is ideis de Keynes chi parriat chi si ndi fessant scarescius. Comenti at amostrau Brad DeLong de sa University of California, Berkeley, candu s'est chesciau contras a su sciorrocu intelletuali (intellectual collapse) de sa scola de Chicago, su chi pensant oindii innias est contras puru a is ideis de Milton Friedman, aici e totu. Friedman creiat ca is politicas de sa FED prusaprestu, invecias che su chi spendit su guvernu iant a depiri essiri portadas po aparixai s'economia, ma non iat mai nau ca a cresciri su chi spendit su guvernu, non aessat potziu a bortas, fai cresciri puru su tanti de genti chi trabballat. Difatis, torrendi a ligiri una sintesi de is ideis de Friedman de su 1970 "A Theoretical Framework for Monetary Analysis" (Punteddus tennicus po s'analisi monetaria) fait a si ndi spantai de cantu parrat keynesianu.

E Friedman de seguru, non iat mai imprassau s'idei ca sa genti sene fai nudda a pendelas ndi bengiat de ai scioberau de trabballai prus pagu, o s'idei ca sa recessioni siat una cosa bona po s'economia. E invecias is economistas de acua durci nous, nci dd'ant fata a nai ambaduas is cosas. Aici Casey Mulligan de Chicago inditat ca sa disocupatzioni est arta aici ca meda genti scioberat de non trabballai: "Is dipententis depint cumbatiri contras a is agiudus finantziarius chi ddus intzidant a non trabballai ... su chi crescit sa genti sene fai nudda s'acrarat prus cun su chi si torrat s'oferta de trabballu (su disigiu de trabballai chi tenit sa genti) e prus pagu cun su chi si torrat sa domanda de trabballu (su tanti de sa genti chi serbit a is meris)". Mulligan at inditau ca, prus che totu, is chi trabballant funt scioberendi de abarrai sene fai nudda ca custu crescit sa probabilidadi chi nci dda fatzant a ndi scabbulliri agiudus de su stadu po torrai is prestidus. E Cochrane narat ca sa disocupatzioni arta, po nai sa beridadi, est cosa bona: "Nosi iat a serbiri una recessioni. Sa genti chi spendit sa vida sua carchendi-nci puncias in Nevada tenit abisongiu de atera cosa dae fai".

Deu pensu chi siat unu machiori. Po ita iaus a depiri pigai sa disocupatzioni in totu sa natzioni che una manera po nci fai andai is maistrus de linna dae su Nevada? Calincunu podit nai a beru ca in America nci aeus perdiu 6,7 milionis de trabballus ca prus pagus americanus bollint trabballai? Ma is economistas de acua durci non ndi podiant fai e mancu de s'agatai cassaus a latzu in custu cul-de-sac : si inghitzas narendi ca sa genti fait totu cun ratzionalidadi perfeta e ca is mercaus funt eficientis, depis serrai narendi ca sa genti sene fai nudda est aici a bolliri suu e ca is recessionis funt cosa bona.

Si puru sa crisi at donau una impellida a is economistas de acua durci conca a cosas sene sentidu, at puru impensamentau meda a is economistas de acua salida. Is punteddus tennicus issoru, non comenti e cussus de sa scola de Chicago, amitint sa possibilidadi chi si potzat agatai puru sa disocupatzioni sene dda scioberai e pensant chi custu non siat cosa bella. Ma is modellus Keynesianus Nous, chi funt arribbaus a cumandai in sa scola e in sa circa scientifica, narant ca sa genti fait totu cun ratzionalidi perfeta e ca is mercaus finantziarius funt eficientis a sa perfetzioni aici e totu. Po agatai calincunu arresultau chi assimbillit a sa crisi de oindii me is modellus issoru, is Keynesianus Nous ddoi depint a marolla stichiri calincuna genia de curretzioni chi non si sciit comenti, po unu paghiteddu de tempus, nci atzuvat su chi spendint is privaus. (Apu fatu aici in calincunu de is trabballus cosa mia puru). E si s'analisi de abi seus ondii tenit a fundoriu una curretzioni, cantu nosi podeus fidai chi custus modellus nci dda fatzant a insertai abi seus andendi?

Su stadu de sa macro, in pagus fueddus, non est bellu. Duncas, s'arti, abi andat partendi dae innoi?


Sighit ...


Po ndi sciri de prus
How Did Economists Get It So Wrong? - Paul Krugman
Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (6) Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (6) Reviewed by Andrea Maccis on 17:49 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.