Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (1)

In su 2009, candu sa crisi partida dae s'America, inghitzaat a si spraxiri in totu su mundu amostrendi ca s'omini a sa poberesa non dd'at mai binta, Paul Krugman at contau 200 annus (e prus) de economia in su New York Times, circhendi de cumprendiri comenti seus arribbaus abi seus.
Po una borta mi nd'at partu lastima de ndi tirai o aciungi cosa o de circai aterus fueddus po nai is cosas (comenti fatzu giai sempiri in sardunomics) duncas dd'apu sceti tradusiu.

Comenti ant fatu is economistas a sballiai aici? - Paul Krugman

I. Cunfundendi sa bellesa cun sa beridadi.

Est grai a ddu crei immoi, ma fintzas a pagus tempus fait is economistas si segaant casu po is arresultaus de s'arti issoru. Custus arresultaus - aici pensaant - chi fiant teoricus e praticus, nci iant lompiu s'arti economica fintzas a unu tempus indorau. Po sa teoria, pensaant de ai arresolviu totus is certidus issoru. Aici in unu paperi de su 2008, "The State of Macro" (e duncas sa macroeconomia, chi studiat is cosas mannas de s'economia, che sa recessioni), Olivier Blanchard de su M.I.T., chi immoi est diretori de su International Monetary Fund, iat nau ca "sa macro est posta beni". Is certidus de ocannu passau, iat nau, funt spaciaus, e nosi seus postus de acordiu. E in sa realidadi, is economistas creiant de ai postu totu a prumu : su "problema tzentrali de intzertai candu arribbat sa depressioni dd'aeus arresolviu", iat nau Robert Lucas de sa University of Chicago chistionendi in su 2003 che presidenti de sa American Economic Association. In su 2004, Ben Bernanke, chi fiat professori a Princeton ma immoi est presidenti de sa Federal Reserve Board, iat contau is spantus de sa Grandu Mesura (Great Moderation) de is arresultaus economicus de is urtimus 20 annus, chi ndi beniant puru, iat nau, dae cantu fiant amelioradas is politicas economicas.


Ocannu passau si nd'est sciusciau totu.

Sceti una pariga de economistas ant apubau sa crisi candu fiat arribbendi, ma a non dd'ai intzertau est s'urtimu de is problemas. Sa cosa chi importat de prus est ca s'arti s'est intzurpada cunfrontas a sa possibilidadi chi una economia de mercau dda potzat acabbai a ndi sciorrocai totu a sola. Me is annus indoraus, is economistas finantziarius fiant arribbaus a crei ca is mercaus nci dda faiant a s'assentai de sei - ca is achipagius e is atividadis fiant sempiri apretziaus po su chi si balliant. Non s'agataat nudda me is ideis prus sighidas, chi aessat fatu pensai a su sciorrocu chi nd'est calau ocannu passau. In su mentris is macroeconomistas abarraant pratzius. Ma sa partzidura prus manna fiat intra cussus chi naraant ca is economias de mercau non nci scasseddant mai a foras dae s'arrastu e cussus chi naraant ca nci scasseddant a foras e meda puru ma ca candu si stesiant dae s'arrastu de sa prosperidadi fait e tocat a ddas cundrexiri cun is poderis de sa FED. Ambaduas is partis non fiant a manera de si baghillai contras a una economia chi nci scasseddat mancari sa FED si nci ddoi amollit.

E sighendi s'arrastu de sa crisi, is lacanas a intru de s'arti si nci funt stesiadas prus de su chi fiant. Lucas narat ca sa manera de intziadai s'economia chi at pensau su guvernu de Obama funt sceti "improddus economicus" (schlock economics) e su cumpangiu de issu de Chicago, John Cochrane, narat ca cussas ideis ghetant fundatzionis a pitzus de contixeddus de forredda. Torrendi-ddis sceda, Brad DeLong, de sa University of California, Berkeley, scriit de su "sciorrocu intelletuali" (intellectual collapse) de sa scola de Chicago, e deu puru apu scritu ca su chi narant is economistas de Chicago est produsiu dae unu tempus nieddu po sa macroeconomia chi nd'at fatu scaresciri totus is cosas chi nci fiat bofiu tempus e trabballu a imparai.

Ita dd'est sutzediu a s'arti de s'economia? E abi tocat?

Po su chi mi parrit a mimi, s'arti de s'economia, nc'est scasseddada a foras de s'arrastu po ita ca is economistas, totus in pari, ant cunfundiu sa bellesa, bistida de matematica, cun sa beridadi. Fintzas a sa Grandu Depressioni, giai totus is economistas si fiant inserraus in una manera de pensai chi biiat su capitalismu che sistema perfetu o giai perfetu. Cussa bisura non faiat a dda poderai castiendi cantu genti sene fai nudda s'agataat, ma comenti e chi is arregordus de sa Depressioni aessant perdiu colori, is economistas si funt torraus a cojai cun una manera cuncordada e becia, de un'economia abi sa genti fait is cosas cun ratzionalidadi aintru de mercaus perfetus, ma custa borta bistida de ecuatzionis stravanadas.
Custa coja torrada a fai, po nai sa beridadi, ndi bessiat e dae is bentus nous chi fiant suendi in sa politica e fiat puru intzidada dae is guadangius finantziarius.
Ma, biu ca a suba de is annus a pasiu dae fai in su Hoover Institution o de is trabballus chi s'agatant in Wall Street non fait a ddoi spudai, sa nexi prus manna de is sballius de s'arti dd'at tenta su disigiu de s'acostai a is problemas a una manera sceti, beni cuncordada e chi aessat donau sa possibilidadi a is economistas de amostrai is capacidadis issoru cun sa matematica.   

A dolu mannu, custa manera de pensai s'economia at portau medas economistas a non ndi fai contu de totus is cosas chi podint andai mali. Ant serrau unu ogu a pitzus de is lacanas de sa ratzionalidadi de is ominis chi acostumat a fai bullucas e sciorrocus; a pitzus de is problemas de is istitutzionis chi s'amachiant; a pitzus de is debilesas de is mercaus - prus che totu finantziarius -  chi podint portai su sistema operativu de s'economia a si prantai totu in-d-una chi fiat funtzionendi; e a pitzus de is periculus chi nascint candu is chi faint is arregulas non nci creint nimancu issus.

Est grai meda a nai abi tochit s'arti economica dae immoi a inantis. Ma su chi est giai seguru est ca is economistas ant a depiri imparai a biviri cun s'avolotu. Est a nai ca issus ant a depiri amitiri cantu important s'irratzionalidadi e is cosas chi non fait a intzertai, baghillendi-si in mesu a is debilesas de is mercaus e si nd'ant a depiri fai una conca manna ca dae innoxi a cuncordai una "teoria economica de totu" nc'at a passai tempus meda. In pagus fueddus, custu s'at a tradusiri in consillus politicus a s'allabai de prus - e prus pagu disponibilidadi a ndi liai is arregulas de seguresa faendi contu chi is mercaus ant a arresolviri totu a solus.

Sighit ...


Po ndi sciri de prus
How Did Economists Get It So Wrong? - Paul Krugman
Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (1) Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (1) Reviewed by Andrea Maccis on 12:06 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.