Sa stòria est maista ma no tenit scientis.

Una cosa scìpia giai de totus, est ca is arroris chi at fatu su Reich de Hitler funt nexi de sa iperinflatzioni tedesca de su 1923, pruschetotu ca no est brulla cantu dda sighint a timiri is tedescus s'inflatzionis, biu ca fait a dd'apubai in dònnia scioberu econòmicu chi faint.
Ma giai de unus cant'annus, stòricus e economistas ant fatu luxi apitzus de custa cosa, stratallendi-nci is dìcius e boghendi-ndi a pillu sa beridadi: no est sa iperinflatzioni chi at fatu su sciàsciu, ma est sa timoria de sa iperinflatzioni chi ddis at fatu fai una filera de faddinas chi ant arregallau su poderi a is nazistas.
E unu traballu de su 2011 de Dylan Gruce po sa Société Générale amostat craru craru comenti funt andadas is cosas, cun nùmerus etotu.
Candu Hitler iat circau de fai su corpu de stadu (Beer Hall Putsch) in su 1923 (fiat cussu su tempus de sa iperinflatzioni) is nazistas fiant a beru pagu cosa, a tesu meda de is mellus diis issoru, chi a dolu mannu, ddus ant fatus meris de sa Germania e funt arresultadas is peus diis po su mundu.

Duncas, ita est chi est acuntèssiu?

Candu s'economia mondiali nd'est sciorrocada in su 1930 (sa chi connosceus che Grandu Depressioni) nc'est atzuvau impari a cussa puru su gold standard, su sistema monetàriu chi poderàt sa convertibilidadi de su dinai cun s'oru e is cambius punciaus.
Stadus meda candu ant biu sa navi afunghendi-nci ndi funt sartaus aforas a lestru, scapiendi su dinai insoru de s'oru e serrendi s'enna cun una bella svalutatzioni, comenti amostat su gràficu asuta (paridadi cun s'oru a 100 in su 1929).
Is inglesus (sa lìnia arrùbia aserretada de su gràficu asuta) ndi funt bessius is primus, sighius luegu e totu de is giaponesus (sa lìnia niedda aserretada).


Sa Germània (sa lìnia niedda de su gràficu asuba) invecis, timendi sa pantàsima de von Havenstein (chi fiat presidenti de sa Reichsbank in su tempus de sa iperinflatzioni) iat scioberau de sighiri a pensai comenti e chi su gold standard s'essit agatau ancora, poderendi is interessus artus e sighendi a fai polìticas deflatzionìsticas.

Sa svalutatzioni, in s'interis, agiudàt is Inglesus e is Giaponesus a si dda passai mellus de is àterus, mancai sa Grandu Depressioni fessit pistendi a forti.
Su gràficu asuta amostat comenti est andada (de su 1929 a su 1935) sa produtzioni industriali, is coloris funt is pròpius de s'àteru gràficu.


Imoi, tocat a cumprendi cantu grai est stètia sa Grandu Depressioni po is tedescus. Si connoscit sa Grandu Depressioni comenti e su tempus chi prus nci at incorrutzau s'Amèrica ma chi mesuraus su disisperu cun sa disocupatzioni, sa Germania bincit puru is americanus, contendi puru ca innantis de su 1930 no est chi si dd'essint passada beni meda.
Sa lìnia murra de su gràficu asuta amostat cantu tedescus chen'e fai nudda s'agatànt de su 1920 a su 1937, sa lìnia arrùbia amostat cantu fiant is americanus.


Nci at de nai un'àtera cosa puru. Is americanus fiant is prus chi iant imprestau dinai a is tedescus po ndi torrai a strantaxai sa Germània apustis chi fiat acabada sa Primu Gherra Mundiali e iant bòfiu a ddis torrai su dinai (dd'agatais scritu in su gràficu) giai de su 1920 (ca s'economia insoru caminàt beni) acabendi de atzopiai una economia chi giai no fiat luxenti che su sprigu.

Po ita importat a chistionai de disocupatzioni?
Labai su gràficu asuta: sa lìnia murra amostat comenti est andada sa disocupatzioni in Germania de su 1924 a su 1932, invecis is cuadraus arrùbius amostant cantu votus at pigau su partidu nazista, dònnia borta chi is tedescus ant tentu eletzionis in cussus annus. Cantu funt acapiadas a strintu is cosas?
Est craru chi su poderi a is nazistas si dd'apat donau sa disocupatzioni.


No fait a ddu sciri comenti iant a essi potzias andai is cosas chi sa Germània, lassendi stai sa timoria de s'inflatzioni, essit pensau a ndi torrai a strantaxai s'economia, ma gei fait a ponni apari comenti funt andadas is cosas (castiaus sa genti chen'e fai nudda) in domu insoru (sa lìnia arrùbia in su gràficu asuta) e in domu de is inglesus (sa lìnia murra).


S'acostumat a ligi ca s'òmini imparat de is faddinas cosa sua etotu.
Cantu de custu chi eus biu assimbillat a su chi est acuntessendi in Europa oindii?


Po ndi sciri de prus
Exorcising von Havenstein's ghost - Dylan Grice
Sa stòria est maista ma no tenit scientis. Sa stòria est maista ma no tenit scientis. Reviewed by Andrea Maccis on 23:32 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.