Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (2)

In su 2009, candu sa crisi partida dae s'America, inghitzaat a si spraxiri in totu su mundu amostrendi ca s'omini a sa poberesa non dd'at mai binta, Paul Krugman at contau 200 annus (e prus) de economia in su New York Times, circhendi de cumprendiri comenti seus arribbaus abi seus.
Po una borta mi nd'at partu lastima de ndi tirai o aciungi cosa o de circai aterus fueddus po nai is cosas (comenti fatzu giai sempiri in sardunomics) duncas dd'apu sceti tradusiu.
Sa primu parti dd'agatais innoi .

Comenti ant fatu is economistas a sballiai aici? - Paul Krugman

II. Dae Smith a Keynes e a su imbressi.

S'acostumat a nai ca s'economia at inghitzau a essiri scientzia gratzias a Adam Smith chi in su 1776 iat publicau su libru "S'arrichesa de is Natzionis" (The Wealth of Nations). Me is 160 annus chi funt sighius nd'ant strantaxau unu corpus mannu de teoria economica chi naraat una cosa : tocat a si fidai de su mercau. Sissi, is economistas amitiant ca s'agataant possibilidadis chi su mercau s'aessat potziu sciasciai, de custas sa chi importaat de prus fiant is "esternalidadis" - costus chi calincunu nci incarriat a is aterus sene pagai nudda, comenti e su traficu o a impestai s'airi. Ma sa fundatzioni de s'economia "neoclassica" (tzerriada aici in su de 19 seculus dae is economistas chi nd'iant bodditu s'eredidadi de is "classicus") fiat ca tocaat a nci crei in su sistema de mercau.


Sa fiantza fata a su mercau perou s'est sciasciada scudendi-nci contras a sa Grandu Depressioni (Great Depression). Po nai sa beridadi puru cun custu sciasciu unus cantu economistas dd'ant sighida narendi ca totu su chi sutzedit in una economia de mercau depit essiri giustu a marolla: "Is depressionis non benint sceti po mali", iat nau Joseph Schumpeter in su 1934 - 1934! Funt, iat aciuntu, "maneras po fai calincuna cosa chi tocaat a fai". Ma medas, e a sa fini giai totus is economistas, iant furriau conca a castiai cu chi inditaat John Maynard Keynes po cumprendiri ita fiat sutzediu e po arresolviri is depressionis chi ndi podiant benniri a pustis.

Keynes non boliat, mancari si intendant ateras cosas, chi su guvernu aessat cumandau a s'economia. Iat nau ca dae s'analisi in su trabballu suu prus mannu de su 1936 "Sa Teoria Generali de s'Ocupatzioni, de s'Interessu e de su Dinari" (The General Theory of Employment, Interest and Money) ndi beniant "cusseguentzias chi non iant a ai trumbullau giai nudda". Boliat arrangiai su capitalismu, non ndi ddu boliat bogai po ponniri atera cosa. Ma iat postu salia in su nasu a s'idei chi is economias de mercau liberu potzant caminai sene unu castiadori, amostrendi ca schivaat prus che totu is mercaus finantziarius, chi biiat comenti e cumandaus sceti dae sa gana de nci guadangiai a lestru allabendi-si pagu po totu s'ateru. E iat domandau chi su guvernu aessat fatu prus cosa - imprentendi ateru dinari e, si serbiat, spendendi meda de prus po is trabballus publicus - po fai calai su tanti de genti sene fai nudda candu nci fiant is sciorrocus.

Tocat a cumprendiri ca Keynes iat fatu de prus de nai cosas atrividas. "Sa Teoria Generali" est unu trabballu de analisi afunguda - analisi chi iat cunvinciu is mellus giovunus economistas de insaras. Epuru sa storia de s'economia de is urtimus cincuanta annus est, giai totu, sa storia de comenti si siat torraus acou dae su Keynesianismu fintzas a su Neoclassicismu. A ddu fai torrai de moda iat inghitzau Milton Friedman de sa University of Chicago, chi in su 1953 iat nau ca s'economia neoclassica andaat beni po amostrai comenti s'economia aessat funztionau a beru, "po ita ca faiat guadangiu e minesciat a ddi fai fiantza". E sa depressioni?

Is arrevesas de Friedman contras a Keynes funt inghitzadas cun su chi si tzerriat monetarismu (monetarism). Is monetaristas non funt contras a s'idei chi is mercaus bolant agiudaus a s'asseliai. "Seus totus keynesianus immoi", iat nau Friedman una borta, mancari a pustis aessat aderetzau narendi ca ddu iant arremonau sene poderai su sentidu de su chi iat nau a beru. Is monetaristas narant ca ddu fait calincunu agiudu piticu de su guvernu - duncas inditendi a is bancas tzentralis comenti fai cresciri su tanti de dinari postu a curriri, sighendi unu mori sinnau - po s'arrespramiai is depressionis. Si sciit ca Friedman e sa scienti cosa sua Anna Schwartz iant nau ca si sa Federal Reserve aessat fatu su trabballu suu comenti si spetat, sa Grandu Depressioni non nci iat a essiri mai stetia. Prus a tradu Friedman at fatu de totu contras a onnia idei de su guvernu po ndi fai calai su tanti de genti sene fai nudda asuta de sa lacana sua "naturali" (chi si pensat siat su 4,8% in USA) : politicas tropu espansionisticas, iat nau, iant a portai a allobai inflatzioni e prus genti sene trabballu - cosa chi at inzertau comenti at amostrau sa stagflatzioni de su 1970, chi at permitiu a su movimentu contras a Keynes de guadangiai credibilidadi.

A sa fini perou, sa rivolutzioni contras a Keynes, dd'at acabbada atesu meda dae is ideis de Friedman, chi immoi parrit fintzas moddi cunfrontas a su chi at nau s'eredeu cosa sua. Intra is economistas finantziarius, s'idei de Keynes de biri su mercau che unu "casinò", dd'ant cambiada cun sa teoria de s'eficientzia de su mercau chi narat ca sempiri is mercaus arreconnoscint a is cosas is pretzius cunformas a totu su chi si sciit, casi ca nci surbint onnia nova.
In su mentris medas macroeconomistas ant arrefudau totu su trabballu fatu dae Keynes po cumprendiri is crisis. Calincunu est torrau fintzas a su chi pensaant Schumpeter e is aterus chi bantaant sa Grandu Depressioni, biendi sa depressioni che una cosa bona, parti de su chi s'economia fait po si arrangiai a sola. E puru is chi non s'atrivint a nai cosas aici, narant ca onnia cosa chi si circat de fai po cumbatiri sa crisi fait prus dannu che profetu.

Non totus is macroeconomistas fiant de acordiu a sighiri custa carrera : medas, chi ant inghitzau a si tzerriai is Keynesianus Nous, sighint a crei ca serbit chi su guvernu fatzat cosa. E puru, sa parti prus manna de issus, sighit a crei ca is chi investint dinari e is chi comporant faint is cosas cun ratzionalidadi e ca is mercaus funtzionant.

Certus, non tocat a fai matzu mannu : una pariga de economistas ant tentu ita nai de s'idei de sa ratzionalidadi, boghendi dudas a pitzus de sa fiantza chi si podit fai a is mercaus finantziarius e amostrendi sa storia de is crisis finantziarias chi ant tentu cusseguentzias economicas nieddas a beru.
Ma fiant trevessus cunfrontas a totus is aterus e duncas non funt stetius capassus de fai arresultaus contras a una genia de cumpraxentzia tonta.


Sighit ...


Po ndi sciri de prus
How Did Economists Get It So Wrong? - Paul Krugman
Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (2) Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (2) Reviewed by Andrea Maccis on 18:49 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.