Su Nobel 2013 : mercaus e bullucas.

Cali mellus manera po arreconnosciri su chi ballit s'economia oindii po sa vida nostra arregordendi-nosi puru in su mentris ca est una scientzia sotziali e non segura, si non cudda de donai su premiu prus mannu po is scobertas a duus economistas chi chistionant de mercaus narendi unu is cosas a su imbressi de s'ateru?
E in custu, parrit chi sa cumissioni chi donat su Nobel po s'economia (chi po nai sa beridadi est su Premiu po is scientzas economicas de sa Banca Svedesa po arregordai a Alfred Nobel) apat intzertau in prenu ocannu.


In su 2005 Robert J. Shiller (s'omini a dereta in sa fotografia) iat nau ca su pretziu de is domus chi fiat crescendi a lestru non fiat ateru che una bulluca (chi est su tanti chi is pretzius si stesiant dae su chi ballit sa cosa) e ca ndi iat a essiri potziu calai totu a una borta puru de su 40%, candu sa bulluca si iat a essiri tzacada.

Cincu annus a pustis, candu is pretzius fiant arribbendi a amostrai ca Shiller teniat arrexoni, Eugene F. Fama (s'omini a manca in sa fotografia) iat nau ca ancora issu non nci creiat ca fiat una bulluca e in prus puru, ca issu non sciiat nimancu ita fessit una bulluca, ca po issu is pretzius amostrant sempiri su chi ballit una cosa, a su mancu po su chi si sciit.

E duncas custus duus ominis, cun ideis a beru a su imbressi a pitzus de sa ratzionalidadi de is mercaus, ant bintu su Nobel po s'economia ocannu.

Is teorias de Fama, chi amostrant cantu siat grai a insertai in su tempus curtzu comenti andint is pretzius, ant axudau a nasciri is fundus indicizzaus e donau fundatzionis teoricas a su nd'ai bogau is arregulas dae is mercaus finantziarius, invecias su trabballu de Shiller a pitzus de s'irratzionalidadi de is mercaus dd'at permitiu de insertai su sciorrocu de is atzionis in su 2000 e fintzas sa bulluca de is domus chi at inghitzau a si tzacai in su 2006.

In mesu a issus (in sa fotografia puru), unu ateru economista puru at bintu su Nobel ocannu, Lars Peter Hansen, po nd'ai strantaxau una manera statistica po apretziai is teorias a pitzus de is movidas de is pretzius.

Custus tres economistas, chi non trabballant in pari, ant arriciu su premiu po ita ca, po comenti dda biit sa comissioni, ant amostrau totus in pari ca is mercaus andant a inantis sighendi unu amesturu de ratzionalidadi e irratzionalidadi, amostrendi ca comenti ant a andai is pretzius est grai meda a ddu insertai in su tempus curtzu (short term) ma est prus pagu trabballosu in su tempus longu (long term).

E puru, bantendi su trabballu de custus economistas, sa commissioni at arregordau ca sa prus manna de is chistionis abarrat sene sceda : comenti est chi funtzionant is mercaus?
Po ita ca, non tocat a si ndi scaresciri, non seus chistionendi sceti de chistionis academicas, biu ca custas teorias (o a sa parti o a s'atera) nci dda faint a cundrexiri su chi scioberant is politicus candu faint is leis po is mercaus, tirendi-ndi arregulas (si pensant ca is mercaus si ponint a prumu a solus) o aciungendi-ndi ateras (si pensant ca is mercaus tenint abisongiu de essiri aderetzaus).

Fama narat ca in su tempus curtzu est grai a insertai comenti ant a andai is pretzius propiu po ita ca is pretzius amostrant e nci surbint totu su chi si sciit a pitzus de is cosas e duncas amitit s'eficientzia de is mercaus torrendi perou puru a su chi naraat unu ateru economista (Burton Malkiel) : una martininca a ogus tupaus chi tirat frecias a sa pagina finantziaria de unu giornali, tenit sa propia possibilidadi de scioberai unu portafolliu bonu de atzionis, che sa chi tenit su mellus analista.

Shiller invecias narat ca non nc'at cosa prus pagu ratzionali de is pretzius e ca forsis si podint insertai sceti studiendi sa psicologia de sa genti, in trumas mannas. Fintzas su governadori nou de sa FED (Janet L. Yellen) at nau ca ddi parrit ora de cumprendiri comenti insertai cali funt is bullucas po ddas podiri stampai in antis chi si tzachint a solas.

Po immoi ant bintu totus e duus, ma a sciri a chini tenit arrexoni a beru nci at a passai tempus meda.


Po ndi sciri de prus
The Prize in Economic Sciences 2013 - nobelprize.org
Economists Clash on Theory, but Will Still Share the Nobel - Binyamin Appelbaum - New York Times
Su Nobel 2013 : mercaus e bullucas. Su Nobel 2013 : mercaus e bullucas. Reviewed by Andrea Maccis on 14:57 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.