Sardìnnia e domìniu .srd : e drìnghili cun su domìniu .cat

Cun su biaxi chi aeus incarrerau a traessu e a longu in Europa po cumprèndiri si a sa Sardìnnia ddi potzat fai profetu (si ddi cumbèngiat, po nai sa beridadi) a tèniri unu domìniu de arretza de prima cosa sua, nci aeus fatu càbudu a Galles, a Catalònnia e a Bretànnia. 

De sa Catalònnia tocàt a marolla a ndi chistionai po contai su chi ddis at acuntèssiu e comenti nci dd'apant fata a intrai in sa stòria de ICANN cundrexendi-dda comenti ant bòfiu, ma imoi serbit a ddoi torrai, po castiai beni comenti si funt spoddiaus candu ddis at tocau a si fai duus contus.

Nos'agiudat meda unu paperi chi at scritu Jordi Iparraguirre, su diretori de sa Fundació PuntCat dae su 2006 a su 2013 e chi chistionat de cussus annus indoraus.
Chi su .cat siat cosa arrennèscia beni no est chi tochit a nd'arrexonai, dd'aeus giai nau puru, ma bastat a torrai a castiai annu po annu cantu funt crèscius is nòminis allistaus a suta de cussu domìniu de prima, po si nd'acatai a beru. Labai su gràficu (2007-2013): in 6 annus is domìnius funt crèscius a tres tantis.

Ma custus annus indoraus no si funt fatus a solus, a palas ddoi at unu biaxi de trabballu. E un'idei chi at bintu, no su domìniu in sei, ma sa manera de nci dda fai a ddu poderai strantaxu a pitzus de is cambas suas e totu.

Sa stòria de sa Fundació puntCat inghitzat in su mesi de idas de su 2004 (su 28) candu sa Associació puntCat (chi fintzas a sa dii sighiat sa chistioni) sceberat de bessiri una fundatzioni non profit, pensendi de nci dda fai a si manixai mellus aici.

Luegu e totu ddis at tocau a imparai a si baghillai comenti podiant : su dinari fiat pagu e ndi iat a èssiri beniu totu dae is domìnius bèndius (si nci dda faiant a ndi bèndiri), duncas in su mentris chi s'atividadi sighiat, ddis tocàt a marolla a si spoddiai a solus.

Is primus sexi cidas, contat Iparraguirre, ddis fiat tocau a trabballai in unu passadìtziu, ca no teniant àteru logu, fintzas a candu no iant tramudau a unu aposentu de 10 m² (chi ddis iat donau su Institut d'Estudis Catalan), abi funt abarraus fintzas a su mesi de martzu de su 2007. Incarrerendi s'atividadi, s'Orbescidòrgiu (Sunrise in inglesu), ddis fiat tocat a si partziri unu biaxi de trabballu mancari in pagus (dexi prus o mancu, su prus sene paga) scedetzendi prus de 11.400 domandas chi ant prodùsiu prus de 9.000 domìnius amìtius. Acabbau s'Orbescidòrgiu nci dd'iant fata a fai trabballai (po sa paga) 2,5 tènnicus (s'àteru trabballu ddu faiat su CORE).

Ma tocat a torrai a cou ancora po cumprèndiri. A candu nd'ant strantaxau totu, a candu ant pensau a comenti fiat mellus a ndi strantaxai totu. S'atividadi s'acotzàt sceti a pitzus de is domìnius .cat chi faiat a fai a dinari, duncas tocàt a cumprèndiri beni si sa cosa podiat bìviri a sola in antis de inghitzai.

Cali fiant is pro e is contras de incarrerai cussa atividadi?

Pro :
- is catalanus ddu boliant a beru su domìniu de prima, in antis de pregontai a ICANN si faiat a ddu fai e duncas unus cantu domìnius bèndius fiant segurus;
- sicomenti ca su .cat fiat una cosa acapiada a strintu cun s'idei de comunidadi e de identidadi, medas catalanus chi ancora no fiant in s'arretza iant a èssiri intraus a primu borta deretus cun su .cat .

Contras :
- su domìniu .cat arribbàt tradu (po nai, su .com s'agatàt dae su 1984);
- incarrerendi s'atividadi tocàt a a marolla a èssiri carastiosus, po no nci pèrdiri;
- s'acòrdiu fatu cun ICANN naràt ca puntCAT no podiat bèndiri domìnius a sola, ma ddus depiat bèndiri a marolla a una pariga de operadoris chi teniant su permissu de ICANN;
- sa timoria de is arrevesas de is spanniolus contras a is atividadis de chini pigàt domìnius .cat;
- sa timoria chi calincunu aessat furriau sa chistioni de su domìniu po circai arreghèscias polìticas;
- sa timoria chi, casi ca su catalanu no est arreconotu ogualis in totus is terras catalanas (in Frantza po nai), su domìniu nd'aessat pòtziu sunfriri.

Is contras forsis fiant de prus, ma issus sciiant ca faiat a fai torrai a contu sa cosa: tocàt a fai a manera chi a si pigai unu domìniu .cat aessat bàlliu de prus de si ndi pigai unu diferenti (puru po ita ca ddis costàt de prus), po arrenguitzai a is imprendidoris e a sa genti a sceberai beni, ma comenti?

Cun una pariga de cositeddas nodidas :
- sa credibilidadi e sa seguresa de su domìniu depiant èssiri fortis meda;

- tocàt a poniri in pro sa mellus tecnologia chi faiat (IDN, IPv6, EPP e DNSSEC);

- tocàt a scriri arrègulas craras po no si dèpiri giogai is domìnius a stocadas;
- tocàt chi is cosas catalanas connotas (es. FC Barcelona) aessant inghitzau a portai a beru su domìniu .cat po su trabballu issoru;

- tocàt a donai prioridadi a sa chistioni de su mercau catalanu (Bolis bèndiri in s'arretza a unu mercau de prus o mancu 10 milionis de personas? Cali mellus manera de ddu fai si no fueddendi-ddus cun sa lìngua issoru a intru de su domìniu issoru?);

- tocàt a promìtiri de torrai a spèndiri totu su guandàngiu in cosa chi aessat fatu profetu a sa cultura catalana e totu.

Castiendi comenti ant inghitzau e abi funt arribbaus, parrit chi totus custus arrexonamentus po issus apant trabballau beni a beru.

Po ndi sciri de prus
Elements for a successful gTLD. Lessons from the .cat experience for new community gTLDs - Jordi Iparraguirre