Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (3)

In su 2009, candu sa crisi partida dae s'America, inghitzaat a si spraxiri in totu su mundu amostrendi ca s'omini a sa poberesa non dd'at mai binta, Paul Krugman at contau 200 annus (e prus) de economia in su New York Times, circhendi de cumprendiri comenti seus arribbaus abi seus.
Po una borta mi nd'at partu lastima de ndi tirai o aciungiri cosa o de circai aterus fueddus po nai is cosas (comenti fatzu giai sempiri in sardunomics) duncas dd'apu sceti tradusiu.
Sa primu parti dd'agatais innoi .
Sa secunda parti dd'agatais innoi .
  
Comenti ant fatu is economistas a sballiai aici? - Paul Krugman

III. Sa finantza panglossiana

In su 1930, is mercaus finantziarius, mancu nau si bolit, non fiant arrespetaus meda. Keynes ddus iat assimbillaus "a cussus cuncursus de giornali abi tocat a scioberai is ses facis prus bellixeddas a pitzus de unas centu fotografias e bincit a chini prus s'acostat a s'arresultau mesanu intra totu su chi ant scioberau is aterus; duncas onniunu non depit scioberai sa faci chi ddi praxit de prus, ma sa chi pensat ca at a praxiri de prus a is aterus".

E a Keynes ddi parriat una idei mala a lassai chi custus mercaus, abi is intrallatzadoris spendiant su tempus issoru faendi fai cosas sene ni conca e ni peis a is aterus, aessant inditau ita fai: "Candu su capitali de unu stadu ndi bessit dae is atividadis de unu casinò forsis sa cosa non andat beni."


Dae su 1970 prus o mancu, perou, su studiu de is mercaus finantziarius parriat chi dd'aessant intregau a su datori Pangloss de Voltaire chi naraat ca biveus in su mellus mundu. S'arrexonamentu a pitzus de s'irratzionalidadi de is investidoris, de is bullucas, de is intrallatzus chi ndi sciorrocant totu, fiat sparessiu dae is chistionis me is universidadis. Cumandaat sa "ipotesi de is mercaus eficientis" spraxa dae Eugene Fama de sa University of Chicago chi naraat ca is mercaus apretziant is cosas po su chi si ballint a beru cunformas a totus is informatzionis chi si connoscint. (Su pretziu de s'atzioni de una sociedadi, po nai, amostrat sempiri su chi si ballit sa sociedadi cunformas a su chi si sciit a pitzus de su chi guadangiat, de is afarius chi at a fai e aici sighendi.) E dae su 1980, is economistas finantziarius, prus che totu Michael Jensen de sa Harvard Business School iant nau ca sicumenti ca is mercaus apretziant sempiri comenti si spetat, sa mellus cosa chi podiant fai is meris de is sociedadis, non sceti a contu issoru ma po su beni de s'economia, fiat a fai cresciri su prus chi podiant su pretziu de is atzionis. Est a nai ca, is economistas finantziarius pensaant ca tocaat a ponniri su capitali de su stadu, in manus de cussu chi Keynes tzerriaat casinò.

Est grai a nai ca po comenti s'arti s'est furriada, siat nexi de comenti funt andadas is cosas. A beru, s'arregordu de su 1929 fiat sparessendi-si a bellu a bellu, ma ant sighiu a s'agatai mercaus chi artziaant (bull markets) cun contixeddus de speculatzionis esageradas, sighius dae mercaus chi arrebbasciaant (bear markets). Me is annus 1973-4, po nai, is atzionis iant perdiu su 48% de su chi si balliant. E su sciorrocu de is atzionis de su 1987, candu su Dow nci fiat atzuvau casi de su 23% in una dii sene ai cumprendiu po ita, ndi iat a ai depiu strantaxai a su mancu calincuna duda a pitzus de sa ratzionalidadi de su mercau.

Custas cosas, prusaprestu, chi Keynes iat a ai biu comenti e sa prova de cantu non funt segurus is mercaus, iant fatu pagu meda po allisai s'atza de una idei bella meda, de bisura. Su modellu teoricu chi is economistas finantziarius ndi iant strantaxau pensendi ca onnia investidori mesurat cun ratzionalidadi is arriscus contras a is guadangius - su chi si tzerriat Modellu Po Apretziai Is Capitalis (Capital Asset Pricing Model o CAPM) - est beni cuncordau e allichidiu. E si unu pigat po bonas is fundatzionis cosa sua, serbit meda. Su CAPM non ti narat sceti comenti scioberai su portafolliu cosa tua - su chi importat de prus puru po su mundu finantziariu, ti narat comenti apretziai is derivaus finantziarius, creditus a pitzus de creditus. Sa bellesa (de bisura) e s'utilidadi chi parriat aessat tentu custa teoria noba, iat portau una filera de premius Nobel a is chi dda iant fata e medas de is chi dda sighiant iant arriciu aterus premius puru: armaus de is modellus nous e de abilidadis matematicas stravanadas - po fai is cosas prus cumpridas e secretas a su CAPM ddis serbint contus a trassa de cussus de sa fisica - is professoris mesedus de is scolas aziendalis iant potziu e fiant bessius scientziaus spatzialis de Wall Street guadangendi pagas paris a cussas de Wall Street.

Po nai sa beridadi, is teoricus finantziarius, non amitiant sa "ipotesi de is mercaus eficientis" sceti po ita ca fiat bella e beni cuncordada, o ca cumbeniat e faiat guadangiai. Issus iant produsiu in cantidadi, datus statisticus chi parriat ddis aessant donau arrexoni. Ma custas provas fiant unu paghiteddu strintas. A is economistas finantziarius giai mai ddis fiat beniu a conca su pregontu chi parrit su primu dae si fai (mancari non siat facili a ddi torrai sceda), si is pretzius fiant cunformas a comenti is cosas andaant a beru is su mundu, che is guadangius. Invecias a issus ddis beniat a conca sceti de si pregontai si su pretzius de is cosas fiant cunformas a is pretzius de is ateras cosas. Larry Summers, su prus ascurtau de is consilleris economicus de s'aministratzioni de Obama, una borta iat fatu a befa a is professoris de finantza chistionendi de "economistas de su ketchup" chi "iant amostrau ca is ampuddas de duus litrus de ketchup ddas bendiant a duus tantis de cussas de litru" e duncas ca po cussu su mercau de su ketchup fiat eficienti a beru.

Ma ni custa befa, ni is criticas prus arrespetosas de is economistas che Robert Shiller de Yale iant fatu profetu. Is teoricus de sa finantza iant sighiu a crei ca is modellus issoru non fessant sballiaus, po su prus, e aici e totu iat pensau genti meda scioberendi is cosas dae fai in sa realidadi. Unu de issus, non a urtimu, est stetiu Alan Greenspan, in cussu tempus fiat su presidenti de sa FED ma dae sempiri ndi boliat bogai is arregulas dae is mercaus, chi creendi ca s'economia finantziaria noba fessat poderendi a forti is odriangus, non iat mai circau de frenai is prestidus subprime o de fai calincuna cosa contras a is bullucas imobiliaris unfradas. In su 2005, a unu cungressu chi donaat is onoris a Greenspan po su trabballu suu in sa FED, fiat sutzedia una cosa chi tocat a dda contai. Unu de is chi ddoi fiant, atriviu, Raghuram Rajan (de sa University of Chicago, spantu mannu) iat amostrau unu paperi chi consillaat de s'allabai ca su sistema finantziariu fiat atraghendi-si arriscus perigulosus. Ddu iant fatu a befa giai totus is chi ddoi fiant - fintzas Larry Summers, chi iat scrocorigau su consillu, batiendi-ddu che "sballiau".

Ocannu passau, in mes'e ladamini, comensi-si-bollat-chi-siat, Greenspan at amitiu ca "non si ddu podiat ghetai a ogus" chi "totus is fundatzionis intelletualis" ndi fessant "sciorrocadas". Ma biu ca custu sciorrocu de is fundatzionis intelletualis est stetiu unu sciorrocu puru de is mercaus de su mundu, custu at portau a una recessioni grai - sa peus, contendi una bella pariga de cosas, dae su tempus de sa Grandu Depressioni. Ita iant a ai depiu fai is politicus? A dolu mannu, sa macroeconomia, chi iat a ai depiu inditai comenti fai a si baghillai in una economia sciorrocada, fiat ghetada a pari cussa e totu.


Sighit ...


Po ndi sciri de prus
How Did Economists Get It So Wrong? - Paul Krugman
Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (3) Duxentus annus (e prus) de economia cun Krugman. (3) Reviewed by Andrea Maccis on 16:18 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.