Su sennoràgiu: totu su chi serbit a sciri

Su sennoràgiu (signoraggio in italianu, seigniorage in inglesu) est forsis una de is chistionis economicas chi praxint de prus a sa genti chi si spàssiat circhendi intrallatzus me in dònnia logu, is chi funt arremonaus oindii che complotistas.

In tempus antigu, candu su chi balliat unu soddu fiat diaveras (prus o mancu) su tanti de oru o de prata chi iant postu po fai cussu soddu, candu teniast oru o prata e ddu boliast fai a dinai, nci ddu depiast portai a sa Zecca, issus ti ndi liànt s'oru (o sa prata), ddu scallànt e ti ddu torrànt fatu a soddus, sinnaus cun un'aina chi teniant issus sceti, su còniu (conio in italianu). Su còniu asseguràt ca cussus soddus chi portàst in manus balliant diaveras su tanti chi portànt scritu poita ca po ddus fai iant postu cussu tanti de oru (o de prata). Po ti ddus sinnai, su Sennori feudali, meri de sa Zecca, ti ndi liàt unu tantixeddu de cuss'oru (o de cussa prata) chi nci ddi portàst, fiat cussu tantixeddu su sennoràgiu.

Su sennoràgiu, candu andàt beni, fiat pagu cosa e serbiat a poderai su stadu cun is pagamentas cosa sua, nudda de prus e nudda de mancu de una tàcia. Tocat a nai ca a bortas is Sennoris feudalis sartànt tropu s'arrastu e produsiant (e spendiant) dinai meda cun su pròpiu tanti de oru (o de prata), arribendi a coniai soddus chi portànt sa metadi de su metallu ma chi balliant su pròpiu tanti. E boghendi-ndi dinai a duus tantis, alloddu s'inflatzioni. Forsis est de innoi chi ndi benit s'idei chi s'inflatzioni nàsciat de su tanti de dinai chi su stadu ponit a curri, candu sa beridadi est ca nascit candu su dinai est tropu cunformas a su chi produsit s'economia.

Cun su dinai de paperi, bessiu a pillu candu fiat spacendi su Seticentus e inghitzendi s'Otucentus, est spaciau s'abisòngiu de scallai oru (o prata) po ddu fai a soddus e est arribada sa possibilidadi po is stadus de scriri su tanti chi boliant asuba de un'arrogu de paperi. Custu est su tempus chi eus connotu nosu puru.

Duncas, imoi ca no s'agatant prus Sennoris feudalis ni soddus de oru o de prata de sinnai, ita est su sennoràgiu?

Sa chistioni est custa: is Bancas Centralis imprentant su dinai de paperi o còniant cussu de metallu e ddu imprestant a is àteras bancas (is bancas cumercialis) o ddu portant po comporai atividadis e sa diferèntzia de su tanti chi est costau a imprentai o a coniai cussu dinai cun su tanti chi is Bancas Centralis incàsciant, est su sennoràgiu. Pensai chi, po nai, a fai unu billetu de 100€ costit 2€, duncas su sennoràgiu funt is 98€ de diferèntzia prus s'interessu chi sa Banca Centrali si fait pagai po ddu imprestai. Unu bellu tantixeddu.

E insandus: intrallatzu? Nossi, su sennoràgiu chi incàsciant is Bancas Centralis ddu torrant a is Stadus, comenti amostat sa figura de asuta, abì si biit su manixu chi fait sa BCE (chi imprentat su dinai de paperi) cun is guadàngius cosa sua: ddus incàsciat, ddus partzit a is Bancas Centralis Natzionalis e custas ddus torrant a is Stadus insoru.

Una cosa aici trista, de dinai chi passat de una càscia a s'àtera, chi est fintzas traballosu a cumprendi comenti fatzat a fai pensai a calincunu intrallatzu. E insandus, dda serraus aici sa chistioni cun custu sennoràgiu? Giai ca nci seus, forsis nci dda faeus a ndi bogai una curiosidadi.

Nosi seus sèmpiri pregontaus comenti est chi no apant mai fatu is billetus de 1€ o de 2€ e eus sèmpiri circau is arrexonamentus prus intreuleddaus, ma de totu is cosas forsis sceti a custa fait a torrai sceda cun su sennoràgiu. Sa BCE imprentat su dinai de paperi ma lassat a is Bancas Centralis Natzionalis de coniai su dinai de metallu, duncas totu su sennòragiu po is soddus chi còniant is Stadus si ddu poderant deretu, su sennoràgiu de su dinai de paperi invècias bolit partziu a is Stadus cunformas a su capitali chi is Bancas Centralis Natzionalis insoru tenint me in sa BCE. Forsis faendi-si duus contus, is stadus ant pensau ca ddis cumbeniat de prus a si ddus fai a solus su dinai de 1€ e 2€, chene partziri cun is àterus, comenti iat consillau Duisemberg (candu fiat Presidenti de sa BCE) a Tremonti (candu fiat Ministru).

Po ndi sciri de prus
Signoraggio - Banca d'Italia
Does the ECB make a profit? - European Central Bank
Press Conference Willem F. Duisenberg, President of the ECB, Frankfurt, 12/09/2002