Chini arriscat, piscat! Ma, cun cali lìngua?


De su poderi de is lìnguas ndi iaus giai chistionau innoi e innoi ma prus che totu innoi ca is studiosus corrovendi corrovendi, cun su tempus funt amostrendi-nosi ca is lìnguas no funt sceti a fueddai o a scriri, ca sa chistioni est meda prus dilicada: polìtica, economia e su chi nos'acuntessit in sa vida.

In unu paperi bessiu pagu diis a oi in su Journal of Neuroscience (Giornali de is Neuroscièntzias), una pariga de psicòlogus (Shan Gao, Ondrej Zika, Robert D. Rogers e Guillaume Thierry) ant amostrau su chi ant scobertu faendi fai unu giogu de scumissas a unus cantu piciocus cinesus bilìngue (cinesu/inglesu): faendi scumissas cun probabilidadi ogualis de bìnciri o de pèrdiri, candu su giogadori arricit is arresultaus de is scumissas chi at fatu scritus in sa segunda lìngua sua, ddi sanat s'efetu hot-hand.

Ita bolit nai?

A bòlliri o a marolla, tocat a inghitzai chistionendi de custu efetu hot-hand chi in sardu fait a tradùsiri fueddu po fueddu cun "manu callenti" sene strupiai su chi bolit nai.
Si portaus unu soddu in manus e circaus de intzertai a gruxis o grastus (o a pisci e timoni si ddu faeus cun cincu francus) sa probabilidadi de intzertai est ònnia borta su 50%, ni prus e ni mancu, ca su soddu portat duas facis e ndi podit bessiri una sceti. Ma a is chi scumitint, a bortas, candu po sorti ndi intzertant una pariga s'una avatu de s'àtera, ddis parrit ca sa probabilidadi de sighiri a intzertai est de prus de su 50%, ca pensant de portai sa "manu callenti" (o assortada si boleis) e de nci dda fai a incorrutzai su tanti de is probabilidadis comenti bolint issus. Est unu sciollòriu, mancu nau si bolit, ma a is chi scumitint a bortas ddis parrit aici, nc'at pagu cosa ita fai. S'efetu hot-hand custu est.

E insandus ita est chi ant scobertu custus psicòlogus?

Ca a is chi scumitiant, a pustis de ai scumìtiu, si ddis narànt ca iant bintu scriendi-si-ddus in sa primu lìngua issoru (su cinesu) sighiant a scumìtiri forti, invècias candu si ddus narànt (sèmpiri ca iant bintu) scriendi-si-ddus in sa segunda lìngua issoru (s'inglesu), nci poniant meda prus tempus a sceberai su de fai, ddis passàt s'afròddiu e arriscànt meda prus pagu.

Is antigus ddu narànt ca "chini no arriscat no piscat" ma fiant òminis futus (e sardus puru) e duncas no ddis scaresciat nimancu ca "dae su pagu pagheddu, dae su meda nudda". In custus duus dìcius s'agatat totu su chi tocat a sciri po fai afàrius, est sceti a agatai sa manera de ddus murigai po ddus amesturai a pari sene scùdiri ni a un'atza (e arriscai de nci pèrdiri totu) ni a s'àtera (e no nci guandangiai nudda).

E duncas sa chistioni de arriscai de prus o prus pagu iat a èssiri chistioni de su naturali de is òminis. Seguru. Ma si su de arriscai faendi afàrius (sèmpiri scumissas funt) nc'intrat puru cun sa lìngua chi tocat a chistionai in su mentris chi unu est strantaxendi-ndi s'atividadi sua po arriciri is arresultaus e circai de intzertai su chi iat a cumbèniri a fai? No funt pagus is cosas chi iat a fai a cumprèndiri ...


Po ndi sciri in prus
Chini arriscat, piscat! Ma, cun cali lìngua? Chini arriscat, piscat! Ma, cun cali lìngua? Reviewed by Andrea Maccis on 17:34 Rating: 5

Nessun commento:

Powered by Blogger.